Ceza Hukukunda Uzlaştırma
Uzlaştırma; soruşturma veya kovuşturma evresinde uyuşmazlığın çözülmesi adına mağdur ve failin suçun meydana getirdiği maddi yahut manevi zararın giderilmesi hususunda görüşmelerde bulunup anlaşmaya çalışma sürecidir. Bu süreci takip eden söz konusu olaydan ve taraflardan bağımsız kişiye ise "uzlaştırmacı" adı verilir. Mağdurun zararının giderilmesi, mağdura bir miktar tazminat ödenmesi şeklinde olabileceği gibi mağdur veya toplum için belirli bir kamu hizmetinde bulunulması şeklinde veya hukuka uygun başka herhangi bir edim şeklinde de olabilir. Konuyu ele alırken şunu belirtmek gerekir ki;uzlaştırma ve arabuluculuk karıştırılmaması gereken birbirlerinden farklı sistemlerdir.Arabulucuk; ceza hukuku kapsamına girmeyen yani bir suç teşkil etmeyen özel hukuk uyuşmazlıklarını çözmeye yönelik getirilmiş bir sistemdir. Uzlaştırma Şartları · Suçtan zarar görenin kamu tüzel kişisi olması halinde uzlaştırma hükümleririnin uygulanması mümkün değildir.Uzlaştırma yoluna gidilebilmesi için mağdur veya suçtan zarar görenin ya gerçek bir kişi yada özel hukuk tüzel kişisi olması şarttır. · Kural olarak yalnızca şikayete bağlı suçlarda uzlaştırma yoluna gidilir.Ancak şikayete bağlı olup olmadığına bakılmaksızın aşağıdaki suçlarda da uzlaştırma hükümleri uygulanacaktır. 1. Kasten yaralama (üçüncü fıkra hariç, madde 86; madde 88), 2. Taksirle yaralama (madde 89), 3. Tehdit (madde 106, birinci fıkra), 4. Konut dokunulmazlığının ihlali (madde 116), 5. İş ve çalışma hürriyetinin ihlali (madde 117, birinci fıkra; madde119, birinci fıkra (c) bendi), 6. Hırsızlık (madde 141), 7. Güveni kötüye kullanma (madde 155), 8. Dolandırıcılık (madde 157), 9. Suç eşyasının satın alınması veya kabul edilmesi (madde 165), 10. Çocuğun kaçırılması ve alıkonulması (madde 234), 11. Ticari sır, bankacılık sırrı veya müşteri sırrı niteliğindeki bilgi veya belgelerin açıklanması (dördüncü fıkra hariç, madde 239), · Özel kanunlarda düzenlenmiş olan suçlarda da açıkça uzlaştırmaya gidileceği belirtilmiş ise bu yol izlenecektir. · Cinsel dokunulmazlığa karışı suçlarda şikayete bağlı bir suç olsa dahi uzlaştırma mümkün değildir. · Uzlaştırma kapsamında bulunan bir suç, kapsamın dışında kalan başka bir suç ile birlikte işlenmiş olması halinde de uzlaşma yoluna gidilemeyecektir. · Fail mağdurların veya suçtan zarar görenlerin tamamıyla uzlaşamaz ise bu hükümler yine uygulanamayacaktır. · Suça sürüklenen çocuklar bakımından mağdurun veya suçtan zarar görenin gerçek veya özel hukuk tüzel kişisi olması koşuluyla ayrıca üst sınırı 3 yılı geçmeyen hapis veya adlî para cezasını gerektiren suçlarda da uzlaştırma girişiminde bulunulur.Çocukların işledikleri suçlarda suçun şikayete bağlı bir suç olup olmamasının bir önemi bulunmaktadır.Ancak yetişkin faillerde de olduğu gibi ,çocuğun işlediği suçun mağduru veya zarar göreni devlet ise yine uzlaştırma yoluna gidilemeyecektir. Soruşturma Aşamasında Uzlaştırma Soruşturma konusu suçun uzlaşmaya tâbi olması ve kamu davası açılması için yeterli şüphenin bulunması hâlinde, dosya Cumhuriyet savcısı tarafından uzlaştırma bürosuna gönderilir. Kapsam içine giren suçlar bakımından uzlaştırma yolunun izlenmesi zorunludur.Büro tarafından görevlendirilen uzlaştırmacı, şüpheli ile mağdur veya suçtan zarar görene uzlaşma teklifinde bulunur. Kendisine uzlaştırma teklifinde bulunulan taraflar teklifden itibaren üç gün içinde kararlarını bildirmedikleri takdirde, teklifi reddetmiş sayılırlar. Uzlaştırmacı dosyanın kendisine verilmesinden itibaren 30 gün içinde uzlaştırma işlemlerini sonuçlandırması gerekir.Bu süre, uzlaştırma bürosu tarafından her seferinde 20 günü geçmemek kaydıyla en çok 2 kez uzatılabilir. Üç gün içerisinde kabul edilmemiş olan teklif veya uzlaştırmacının girişimlerinin olumsuz olması halinde Cumhuriyet savcısı iddianame düzenleyecek ve akabinde kamu davası açılacaktır. Uzlaştırmacının girişimlerinin olumlu yanıt vermesi halinde ise şüpheli uzlaşma sürecinde üzerinde karar kılınan yükümlülüğü yerine getirdiği takdirde,kovuşturmaya yer olmadığı kararı verilecektir. Yüklenilen edim taksitlere bağlanmış veyahut süreklilik arz eden bir yapıda ise kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararı verilir. Bu süre zarfında dava zaman aşımı işlemeyecektir. Uzlaşmanın sağlanmış olması durumunda, uzlaştırma girişimine sebebiyet veren suç hakkında tazminat davası açılamaz. Edimin yerine getirilmemesi halinde, uzlaştırma raporu yazılı ilam hükmünde belge olup İcra ve İflas Kanunu hükümleri işletilerek edimin ifası sağlanabilecektir. Dosyanın uzlaştırma bürosuna gönderilmemesi yada uzlaştırma faaliyetlerinin olumsuz sonuçlanmasına rağmen, taraflar daha sonra uzlaşma anlaşması yaparak iddianamenin düzenlendiği tarihe kadar bunu yapmış olmak kaydıyla uzlaştırma bürosuna başvurabilirler.Bu durumda da savcılık anlaşmayı tarafların özgür iradeleriyle ve hukuka uygun şekilde yaptıklarını belirlediği halde kovuşturmaya yer olmadığı kararı verecektir. Kovuşturma Aşamasında Uzlaştırma Mahkeme önüne gelen dosyanın uzlaşmaya tabi olduğunu görürse , soruşturma aşamasında savcılığın yaptığı usülü izleyerek dosyayı uzlaştırma bürosuna tevdi edecek ve bir uzlaştırmacı görevlendirilecektir.Uzlaşma sağlanamaz ise mahkeme yargılamaya kaldığı yerden devam eder.Soruşturma aşamasında olduğu gibi uzlaştırma girişimin başarısız olması halinde tarafların daha sonra aralarında anlaşarak uzlaşmış olmaları kovuşturma aşamasında kabul görmeyecektir. Uzlaştırma süreci olumlu sonuçlandığı takdirde ceza davası düşecektir. Üzerinde karar kılınan uzlaşma raporunun gerekliliklerinin derhal yerine getirilmesi mümkün olmayıp bir süreç gerektiriyor yada taksitler halinde yerine getirilmesi öngörülmüş ise bu durumda hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilecektir.Buna rağmen edimin yerine getirilmediği görülür ise mahkeme hükmünü açıklayacaktır. Uzlaştırma sonucunda verilen kovuşturmaya yer olmadığı yada düşme kararları bunlara özgü bir sisteme kaydedilir. Bu kayıtlara yalnızca kendi dosyasıyla ilgili olarak Cumhuriyet savcısı,hakim yada mahkeme tarafından erişilebilir.Herhangi bir işlem için sabıka kaydı alındığında bu kayıtlar sabıka kaydında gözükmeyecektir.